Richtlijnen boekje Stichting opsporing erfelijke tumoren

Versie : 5 | Auteur : VKGN - Stoet | Laatste wijziging : 2023-08-10 10:47:54 door : VKGN - Stoet

Retinoblastoom

Laatste inhoudelijke update: 2017

Betrokken genen: RB1

Expert opinion

Autosomaal dominant met meestal hoge penetrantie; expressie en penetrantie afhankelijk van de mutatie

60% van patiënten:

Niet-erfelijke vorm: Rb blijft beperkt tot één oog, geen aangedane familieleden, gemiddelde diagnose leeftijd van 24 maanden

40% van patiënten:

Erfelijke vorm: uni- of bilateraal, meer aangedane familieleden (10% van patiënten) of de novo mutatie. Tumorontwikkeling kan al beginnen voor de geboorte;
- Verhoogde kans op andere primaire tumoren (cumulatief risico 28% 40 jaar na diagnose Rb), nog verder verhoogd na behandeling met radiotherapie (met name als dit plaats vindt in het eerste levensjaar)
- (Osteo)sarcomen en melanomen en boven de 40 jaar ook epitheliale tumoren zoals blaaskanker, longkanker en borstkanker
- Ongeveer 5% kans op een pineoblastoom (“trilateraal Rb”) in de eerste 5 levensjaren. Dit is een tumor in de pinealis regio met histopathologisch grote overeenkomst met Rb

Mutatiedetectie RB1-gen bij familiair of bilateraal Rb >90%
Bij unilateraal, niet-familiair Rb wordt gestart met mutatiedetectie van tumormateriaal (als enucleatie plaatsvindt) en in tweede instantie DNA-onderzoek in bloed
Als geen enucleatie heeft plaatsgevonden of als er geen ingevroren materiaal van de tumor beschikbaar is: mutatiedetectie RB1-gen in bloed
Ongeveer 15% van de unilaterale, niet familiaire Rb heeft een mutatie in het RB1-gen, waarbij >90% met huidige technieken kan worden aangetoond; restkans op erfelijke vorm van Rb na DNA-onderzoek zonder mutatie in RB1-gen: 1-1,5%
Cave mozaïcisme, bij minimaal 10% van de novo mutaties. De kans op RB1-mutatie voor siblings bij een de novo mutatie is 2-3% vanwege kiemcelmozaicisme

Behandeling vindt plaats door een multidisciplinair team in het Retinoblastoom Centrum Nederland in het VUmc
Levenslange oogheelkundige controles bij dit centrum, frequentie mede afhankelijk van mutatiestatus en behandeling
Voor patiënten met erfelijk Rb is er de mogelijkheid van oncologische controles, met laagdrempelige toegang bij klachten en educatie over tweede primaire tumoren
Oogheelkundige controles van eerstegraads verwanten (kinderen en siblings) vanaf kort na de geboorte tot de leeftijd van 4 jaar, tenzij met zekerheid is uitgesloten dat het kind drager is van de familiaire mutatie, of dat het twee andere risico RB1-allelen draagt dan de aangedane sibling (koppelingsonderzoek)
Start- en stopleeftijd, frequentie, manier van onderzoek (d.w.z. wel of geen narcose) volgens schema Rb-oogartsen, afhankelijk van hoogte van risico op Rb

Lohmann DR, Gallie BL. Retinoblastoma. 2000 Jul 18 [Updated 2013 Mar 28]. In: Pagon RA, Adam MP, Ardinger HH et al., editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA) University of Washington 1993-2015
Grossniklaus HE. Retinoblastoma. Fifty Years of Progress. The LXXI Edward Jackson Memorial Lecture. Am J Ophthalmol 2014; 158(5): 875-91
Marees T, Moll AC, Imhof SM et al. Risk of second malignancies in survivors of retinoblastoma: more than 40 years of follow-up. J Natl Cancer Inst 2008 Dec; 100(24): 1771-9
Dommering CJ, Mol BM, Moll AC et al. RB1 mutation spectrum in a comprehensive nationwide cohort of retinoblastoma patiënts. J Med Genet 2014; 51(6): 366-74
Rushlow D, Piovesan B, Zhang K et al. Detection of mosaic RB1 mutations in families with retinoblastoma. Hum Mutat 2009; 30(5): 842-51